ارزیابی عملکرد هیدرولیکی سازه‌های تنظیم و توزیع آب در شبکه آبیاری ورامین

نوع مقاله : مقاله کامل (پژوهشی)

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران

2 استادیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج

3 دانشیار پژوهشی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج

چکیده

در هر شبکه‌ آبیاری سازه‌های متفاوتی وظیفه تنظیم رقوم آب و همچنین آبگیری را بر عهده دارند. از بین آنها می‌توان به سرریزهای نوک‌اردکی و آبگیرهای مدول نیرپیک اشاره کرد که در بسیاری از شبکه‌های آبیاری کشور به‌کار ‌رفته‌اند. برای بهبود بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری، ارزیابی عملکرد هیدرولیکی این سازه‌ها و اطلاع از کارایی وضع موجود آنها باید جزء برنامه مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری باشد؛ در حالی که این مهم کمتر مورد توجه مدیران بهره‌برداری قرار گرفته است. هدف از انجام تحقیق حاضر ارزیابی عملکرد فنی و وضعیت بهره‌برداری سازه‌های تنظیم، توزیع و کنترل جریان در شبکه آبیاری ورامین است. به این منظور عملکرد 15 دریچه آبگیر از نوع مدول نیرپیک و هفت سازه تنظیم سطح آب از نوع سرریز نوک‌اردکی، با کاربرد تجهیزات دقیق اندازه‌گیری دبی ارزیابی شد. مقایسه دبی اسمی و دبی اندازه‌گیری ‌شده نشان می‌دهد که دریچه‌های نیرپیک در محدوده‌ی 8-% تا 83% خطا در آبدهی دارند و به طور متوسط 22% بیش از مقدار مورد نظر بهره‌بردار، آب عبور می‌دهند. تنظیم نامناسب سطح آب توسط سازه نوک‌اردکی، انباشت رسوب و فرار آب از حاشیه دریچه‌های آبگیر، از دلایل اصلی این اختلاف دبی است. سازه‌های تنظیم نیز به‌دلیل عدم خدمات مناسب دچار آسیب‌های ساختاری شده‌اند؛ بطوریکه مقدار متوسط ضریب دبی جریان در سرریزهای نوک‌اردکی به 55/1 افزایش یافته است. بنابراین با رفع مشکلات فنی و نگهداری که در نتایج این تحقیق آمده است، می‌توان به الگوی مناسبی از توزیع آب رسید.

کلیدواژه‌ها


اخوان گیگلو، ک. و موسوی، ع. (1385). "ارزیابی عملکرد هیدرولیکی سازه‌های آبی در ارتباط با مدیریت شبکه آبیاری مغان"، اولین سمینار ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، اهواز.
اسدالهی، ا. (1380). سومین کارگاه فنی ارزیابی عملکرد سیستم‌های آبیاری و زهکشی. تهران.
امیری تکلدانی، ا. و سیاهی، م. ک. (1390). طراحی کانال‌های آبیاری و سازه‌های وابسته، انتشارات دانشگاه تهران.
پاسبان عیسی‌لو، ن. (1385). "کاربرد مدل شبیه‌سازی canalman در بهره‌برداری از شبکه آبیاری مغان"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
رضوی نبوی، م. (1373). "ضرایب تجربی در دریچه‌های نیرپیک"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
طبایی، خ و منتظر، ع.ا. (1391). "ارزیابی عملکرد واقعی توزیع و تحویل آب در شبکه آبیاری دشت ورامین"، همایش ملی مهندسی آب و فاضلاب، مرکز علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، کرمان.
عباسی، ن. (1379). "ارزیابی مسائل فنی و بهره‌برداری از سیستم‌های انتقال و توزیع و کنترل جریان در شبکه آبیاری قزوین"، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، نشریه شماره 169.
کاظمی محسن آبادی، س. (1386). "تحلیل عملکرد سازه‌های آبگیری و تنظیم آب و ارائه راهکارهای جایگزین در شبکه آبیاری دشت قزوین"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران
کرامتی طرقی، م. (1388). "ارزیابی سازه‌های تنظیم و توزیع آب در شبکه آبیاری قزوین"، گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. شماره 885/88.
کولیوند، ا. و حاتم، ا. (1391). "لزوم توجه به مسائل بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی در زمان شناخت، طراحی و اجرا در جهت مدیریت بهینه منابع آب"، سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، ساری.
Aly, A. M., Kitamura, Y., and Shimizu, K. (2013). "Assessment of irrigation practices at the tertiary canal level in an improved system-a case study of Wasat area, the Nile Delta". J. Paddy and Water Environment, 11(1-4), 445-454.
Asres, Sisay B. (2016). "Evaluating and enhancing irrigation water management in the upper Blue Nile basin, Ethiopia: The case of Koga large scale irrigation scheme". J. Agricultural Water Management 170: 26-35.‏
Burt, C. M. (1987). Overview of canal control concepts, procedure, planning, operation. Rehabilitation and automation of irrigation water delivery system. ASCE. New York.
Dejen, Z. A., Schultz, B., and Hayde, L. (2015). "Water delivery performance at Metahara large‐scale irrigation scheme, Ethiopia". J. Irrigation and Drainage, 64(4), 479-490.
Jorabloo, M. and Sarkardeh, H. (2010). "Hydraulic evaluation of Neyrpic-Modules at water distribution network of Garmsar plain". J. World Appl. Sci. 10(11): 1363-1367.
Kusre, B. C., Patra, S. C., and Dutta, B. (2013). "Ex post performance evaluation studies of Kaldiya medium irrigation project in Assam, India". J. Irrigation and Drainage, 62(5), 666-678.
Merriam, J. L. (1973). "Float value provides variable flow rate at low pressures". Agricultural and Urban Consideration in Irrigation, ASCE Special Conference. Ft. Collins, Colo. April. 22-24. pp. 385-402.
Nam, W. H., Hong, E. M., and Choi, J. Y. (2016). "Assessment of water delivery efficiency in irrigation canals using performance indicators". J. Irrigation Science, 34(2), 129-143.
Vatankhah,A., Kouchakzadeh, S., and Hoorfar, A. (2008). "Developing effective sensitivity indicator for irrigation network components". International Journal of Agricultural Research, 3(1), 17-36.