شبیه‌سازی اثر شیب وجه پائین‌رونده تلماسه بر مشخصات ناحیه هایپریک

نوع مقاله : مقاله کامل (پژوهشی)

نویسندگان

1 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان،گلستان، ایران.

10.30482/jhyd.2023.387972.1636

چکیده

چکیده: رودخانه‌ها، سیستم‌های پیچیده‌ای هستند که انواع فرایندهای شیمیایی، بیولوژیکی و فیزیکی در آنها رخ می‌دهد. تبادل هایپریک عبارت است از اختلاط جریان سطحی و جریان زیرسطحی در محیط متخلخلی که زیر و اطراف مجاری گذر آب را احاطه کرده است. چنین تبادلاتی می‌تواند بر اثر وجود فرم‌های مختلف بستر در رودخانه ایجاد شود. تلماسه‌ها از انواع شکل بستر رودخانه هستند که در رودخانه‌های مستقیم، مارپیچی و شریانی یافت می‌شود. اختلاف فشار دو طرف تلماسه به ایجاد تبادلات هایپریک منجر می‌شود که طول موج، دامنه و شیب وجه‌های پائین‌رونده و بالارونده آن می‌تواند بر میزان تبادلات هایپریک تأثیرگذار باشد. در این تحقیق به بررسی اثر شیب پائین‌دست تلماسه در زوایای 10، 20 و 30 درجه، بر روی مشخصات ناحیه هایپریک (شامل زمان ماند، دبی تبادلی و عمق نفوذپذیری هایپریک)، پرداخته شده است. همچنین تأثیر هدایت هیدرولیکی، سرعت جریان زیرسطحی و ضخامت بستر رسوبی بر عمق تبادلات هایپریک مورد بررسی قرار گرفته است. برای شبیه سازی عددی جریان سطحی از نرم‌افزار FLOW3D استفاده شد، شبیه‌سازی شامل بازه‌ای از یک کانال به طول7/2 متر، عرض1/0 متر و ارتفاع 3/0 متر می‌باشد. پس از حل جریان سطحی، فشارهای روی سطح فرم بستر بعنوان شرط مرزی دریشلت به مدل آب زیرزمینی MODFLOW معرفی شد. نتایج نشان می‌دهد با افزایش شیب، زمان ماندگاری و دبی تبادلی افزایش و عمق تبادلات هایپریک کاهش یافته است. همچنین با افزایش هدایت هیدرولیکی عمق تبادلات هایپریک افزایش ولی با افزایش سرعت جریان زیرسطحی و ضخامت بستر رسوبی عمق تبادلات هایپریک کاهش پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات